Gra tajemnic: Człowiek czy maszyna?

bez spojlerów

„Gra tajemnic” (ang. „The Imitation Game”) nie jest filmem ani o wojnie, ani o szpiegach, ani nawet o złamaniu Enigmy. To opowieść o człowieku, który nie potrafił być „normalny”. I z takim właśnie nastawieniem najlepiej jest przystąpić do seansu obrazu Mortena Tylduma.

Podczas II wojny światowej matematyk Alan Turing (Benedict Cumberbatch) zostaje zatrudniony przez rząd brytyjski po to, aby pomóc złamać kod Enigmy. Wraz z kilkuosobowym zespołem kryptologów, wśród których znajdują się Hugh Alexander (Matthew Goode) oraz Joan Clarke (Keira Knightley), dnie i noce stara się rozszyfrowywać wiadomości przesyłane między nazistami. Naukowcy walczą zarówno z czasem, jak i niechętnymi przełożonymi, zaś sam Turing musi również stawić czoła kolegom, którzy nie są przekonani co do przydatności jego prac nad urządzeniem mającym złamać Enigmę.

Główną osią fabularną „Gry tajemnic” jest okres pracy nad maszyną, jednak zdecydowano się też pokazać retrospekcje z dzieciństwa Turinga oraz momenty z ostatnich lat życia matematyka. I właśnie sceną z „przyszłości” rozpoczyna się film, gdy włamanie do mieszkania matematyka prowadzi do jego aresztowania. Reżyser na każdy możliwy sposób starał się uciec od nieco oklepanej, a jednak zgrabnej klamry kompozycyjnej (zarówno rozpoczęcie, jak i zakończenie filmu sceną z przesłuchania) i postanowił namieszać w czasach, tworząc bardzo chaotyczną opowieść. Ta czasowa przeplatanka poprowadzona została niekonsekwentnie i historia nie zazębia się w taki sposób, aby całość można było ocenić jako zgrabną. Tyldum zdecydowanie przekombinował ze skakaniem po narracjach i to jeden z największych minusów tego filmu.

Na co mogę jeszcze ponarzekać? Pewnie na zbytnią dosłowność „Gry tajemnic”. Naprawdę nie trzeba powtarzać motta w co czwartej rozmowie (no, może trochę przesadzam), aby ludzie zrozumieli, na czym rzecz polega. Zbyt dużo jest pokazane i nie ma miejsca na żadne niedopowiedzenia czy pole do interpretacji. „Było tak, jak ja mówię, i to byłoby na tyle”. A może to tylko moje wrażenie? Nie spodobało mi się również nagromadzenie niemalże obowiązkowych w tego typu filmach wątków (konflikt z charyzmatycznym kolegą – odhaczyć; „jeśli go pan zwolni, mnie też musi pan zwolnić” – odhaczyć). Czy to sprawia, że „Gra tajemnic” jest złym filmem? W żadnym wypadku. Morten Tyldum stworzył po prostu solidny film, który nie aspiruje do bycia arcydziełem (a przynajmniej nie wygląda, jakby do tego tytułu aspirował).

To nie jest tak, że nic mi się w „Grze tajemnic” nie podobało. Przeciwnie, uważam, ze to dobry film, ale nie na tyle dobry, aby obsypywać go ze wszystkich stron nagrodami. Cieszę się jednak, że uznanie zdobywa kreacja Cumberbatcha, ponieważ poradził sobie z rolą Turinga doskonale. Wielu powie, że Anglik znów gra Sherlocka, ja jednak się z tym nie mogę zgodzić: Turing to zupełnie inny typ geniusza (i nie chodzi mi tylko o brak loczków i za duże stroje z epoki). Holmes Cumberbatcha lśni i skupia na sobie uwagę wszystkich w promieniu stu metrów, zaś Alan Turing jest wycofany, a aktor sprawia wrażenie bycia o wiele mniejszym oraz drobniejszym niż w rzeczywistości. W niczym nie przypomina Sherlocka, to kompletnie odmienna kreacja. Właściwie bardzo dobra gra aktorska jest ogromnym atutem „Gry tajemnic”, ponieważ nie tylko Benedict wykonał dobrze swoją pracę. Równie dobrze mogę ocenić kreację Keiry Knightley, Matthew Goode’a (on zawsze będzie świetnie wyglądał w takich rolach, dodam bardzo płytko), Charlesa Dancy’ego (jego dowódca Denniston to odpowiednia mieszanka stanowczości i ironii), Marka Stronga czy Rory’ego Kinneara, który jako policjant nieintencjonalnie wydający wyrok na Turinga wypada bardzo autentycznie.

We wstępie napisałam o tym, że to nie jest film historyczny, a biograficzny. I w pełni podtrzymuję to zdanie. Mam już dość internetowych narzekań na to, że zignorowano wkład Polaków w rozszyfrowanie Enigmy. Nie zignorowano – osiągnięcia polskich matematyków wspomniane zostały w dwóch scenach i jest to ilość w zupełności wystarczająca, ponieważ, powtarzam, nie jest to film historyczny. Działania prowadzące do złamania Enigmy są w „Grze tajemnic” tylko pretekstem do pokazania sylwetki Alana Turinga, próby zrozumienia człowieka, który doskonale wiedział, że znacznie różni się od większości społeczeństwa.

Trochę zawalono kreację Joan Clarkę. Jest to postać tak intrygująca, że jej niewykorzystany potencjał aż boli. W filmie jedynie zasygnalizowane są pewne problemy społeczne, z jakimi musiała zmagać się Joan, a myślę, że rozwinięcie tego wątku mogłoby wyjść „Grze tajemnic” jedynie na dobre (nie, postanowiono za to kilka razy pokazać biegającego Turinga, jakby była to rzecz, bez której film nie miałby prawa bytu). Mam wrażenie, że Joan Clarke to dobry materiał nawet na osobną produkcję.

Na zakończenie nie mogę nie wspomnieć o genialnej muzyce Alexandre Desplata, która podnosi wartość „Gry tajemnic” o przynajmniej jeden szczebelek. Jest to kompozycja tak idealnie dobrana, tak klimatyczna i intrygująca, że soundtrack będę słuchać pewnie jeszcze nieraz.

„Gra tajemnic” to dobre kino biograficzne, jednak dość istotne wady filmu nie pozwalają na zakwalifikowanie go do kategorii produkcji, które jakoś wyróżniają się na tle innych filmowych biografii. Bo film Tylduma nie wyróżnia się właściwie niczym szczególnym i z biegiem lat zniknie wśród wielu mu podobnych. 

____________________________________________

Gif stąd.